Adim3
1.3. WEB TARAYICI (BROWSER)
Web standart olarak bilgi hizmetlerinin görüntülenmesi ve hazırlanması için birçok değişik platform (Unix, Windows, MacOs,...) üzerinde çalışan programlara izin verir. Bu programlara Web Tarayıcılar (Browser) denir. HTML kodları World Wide Web (Dünya Çapında Kütüphane) için hazırlanmış Web tarayıcılarında görüntülenir. Her bir HTML dokümanı tarayıcılar tarafından görüntülenebilse de tarayıcılardan kaynaklanan çeşitli eksiklik ve özelliklerden ötürü hazırlanan dokümanlar her tarayıcıda aynı görüntülenmez.
Neden değişik tarayıcıların değişik sürümlerine ihtiyacımız var? Bu sorunun cevabı, HTML dilinin Internet’ ın ortak dili olduğu gerçeğine bir ölçüde gölge düşürecektir. Çünkü ortak bir HTML dili bulunmasına rağmen, tarayıcıların ve aynı tarayıcının farklı sürümlerinin HTML kodlarını yorumlayışı farklıdır. HTML, Uluslararası Web Konsorsiyumu adlı kuruluşun çıkarttığı standart sayılan ve 4.01 Sürümüne ulaşmış bir dil konumundadır. Böyle bir standartlaşmaya rağmen, Netscape ve Microsoft firmaları, bilgisayar kullanıcılarını rağbet ettiği tek tarayıcı programını kendi programları olmasını sağlamak üzere giriştikleri rekabet çerçevesinde, programlarını sadece HTML dilini aynı şekilde yorumlayan ve dolayısıyla birbirinden farksız sonuçlar veren programlar olmaktan çıkartmak istediler. Bunun sonucu ise Web tasarımcısının, bazen Netscape’ in anladığı ama IE’ nın anlamadığı, kimi zaman IE’ in becere bildiği, buna karşılık Netscape’ in henüz programına koyamadığı HTML özelliklerinden hangisini kullanacağına karar veremez duruma düşmesi oldu.
HTML dilini kullanarak, ticari amaçlı Web tasarımı yapan kişi, Internet ile bağlantılı bilgisayar kullanıcılarının (Internet kullanıcıların) hepsinin ekranda aynı şekilde gösterilecek sayfalar yapmaya mecburdur. Buna karşılık bir firmanın intranet ortamı için Web tasarımı yapan kişinin, HTML kodlarından sadece kendi firmasının standart olarak benimsediği tarayıcının anlayabileceği özelliklerinden yaralanması mümkündür.
Günümüzde bir çok web tarayıcı programı olmasına rağmen, en çok öne çıkanları Internet Explorer (IE) ve Netscape Navigator (NN)’dır (1).
1.3.1. En Çok Kullanılan Web Tarayıcıları
1.3.1.1. Microsoft Internet Explorer
Tarayıcı piyasasına diğer tarayıcılardan sonra girmesine rağmen, Microsoft şirketinin Web tarayıcı olan Internet Explorer, piyasa payındaki artış hızı, HTML dilinin tanıdığı özellikleri ve HTML sayfalarına ilave ettiği diğer görsel kabiliyetler bakımından, diğer programları geride bırakmış bulunuyor. IE artık sadece bilgisayar kullanıcısının Internet ile bağlantı kurmasını ve Internet’ ten alacağı HTML sayfalarını ekranda canlandırılmasını sağlamakla kalmıyor, aynı zamanda bilgisayarın disklerinin taranması ve dosya yönetimi gibi işlemleri de yapıyor. Windows işletim sistemiyle beraber de yüklenebilen IE’ nin, daha geriden gelmekle birlikte, Macintosh uyumlu sürümü de bulunmaktadır (1).
1.3.1.2. Netscape Navigator
Netscape Communications Corporation şirketinin (NCC) piyasaya sürüldüğü NN, IE’ ın hızlı yükselişine rağmen, kurulduğu bilgisayar sayısı bakımından piyasanın en uygun tarayıcısıdır. NN, sadece Windows ve Macintosh ortamında değil, fakat aynı zaman da UNIX işletim sisteminde de işleye bilmekte ve ayrıca LINUX işletim sistemiyle beraber de bilgisayara kendiliğinden kurulabilmektedir. NCC, yakın zamana kadar, hem tarayıcı hem de Web Server programları alanında Internet’ te öncü konumda idi. Internet’ in bugün sahibi olduğu bir çok özellik, HTTP ve FTP ilklerinin çoğu, bu firmanın tasarımı sonucudur (1).
1.3.1.3. Diğerleri
Web tarayıcı piyasanın NCC ve MS firmalarının egemenliklerine almış olmaları sebebi ile, piyasada başka tarayıcı bulunmadığını düşünülse de piyasada, çoğu ücretsiz veya sınayıp da beğenenlerin yazarına az bir ücret ödedikleri paylaşım yazılımı türünden 50’ den fazla tarayıcı programı bulunmaktadır. Bu programların en yaygını, tarayıcı programın ilk mucidi NCSA şirketine ait Mosaic programıdır. Spyglass firmasının Mosaic yazılımını esas alan programı, hala yaygın olarak kullanılmaktadır.
Bir Web tasarımcısının mutlaka aşina olması gereken bir tarayıcı, HTTP, FTP ve HTML gibi Web’ in protokol ve dillerini belirleyen, Evrensel Kaynak Belirleyici (URL) sistemini işleten, yani tüm dünyadaki Web adreslerini sağlayan ve bu listeyi üstlenici firmalar aracılığıyla her gün tüm dünyadaki Internet omurga işletimcilerine ulaştıran uluslar arası kurum olan W3C kurumunun kendi tarayıcı programı olan Amaya yazılımıdır. Bu program, sadece Internet tarayıcı değil, aynı anda HTML sayfaları tasarlamakta ve oluşturmakta da kullanabileceğiniz bir HTML editörüdür. Birden fazla HTML sayfasını açabilen, Internet’ e bağlı iken bir yandan da sayfa tasarımı yapmanıza imkan veren Amaya, HTML dilini olduğu gibi anlayıp, ekranda gösteren tek tarayıcı programıdır. NN ve IE, HTML kodlarına kendi yorumlarını katarken, Amaya, sayfalarınızdaki çalışmalarda gerçek HTML değerlerini ekrana getirecektir. Bu program ücretsiz olarak http://www.w3C.org adresinden indirilebilir (1).
1.3.2. Yardımcı Programlar ve Ek Birimler
Internet tarayıcıları, sadece HTML kodları ile yazılmış metinleri okuyup anladıkları günleri çoktan geride bıraktılar. NN ve IE, artık birçok grafik dosyasını okuyup, ekranda resmedebiliyorlar. Bu gelişmeye rağmen, Internet tarayıcının başlıca işi, her gün yeni bir türü ortaya çıkan ses, video ve diğer çoklu ortam dosyalarının, veritabanı veya muhasebe tablolarının hızlı gelişimine ayak uydurup, onları ekranda canlandırmak olmadığı için, tarayıcı programını yazan uzmanlar, bu gibi programların dışardan çalıştırılmasına imkan sağlıyor. Kullanıcı isterse tarayıcısına, Internet’ te adının uzatması, örneğin “.xls” olan bir dosya ile karşılaşınca, bunu ekranda göstermek için Microsoft Excel programını çalıştırmasını bildirebilir. Bu durumda MS Excel, Netscape veya IE’ nin ‘yardımcı programı’ haline gelmiş olur.
Plug - in denilen ek birimler ise tarayıcıya tamamen farklı bir programı açmak yerine, belirli bir tür dosya türünü ekranda canlandırabilme yeteneği kazandıran eklerdir. Tarayıcı program bilgisayara kurulurken bu ek birimler olmaksızın (ya da sadece en yaygın olanları ile) yüklenir. Internet’ te yeni bir dosya türü oluşturmak isteyen, ya da mevcut türlerin Internet servisi sunan bilgisayarlarda (server) müşteri bilgisayara aktarılmasında yeni bir yöntem geliştirenler, bu yeni dosya türünün tarayıcı tarafından bilgisayarda oluşturulabilmesi için bir de “plug - in” oluşturur ve bunu genellikle ücretsiz dağıtır.
Diyelim ki, bir firma, Internet’ te ses naklini çok daha hızlı ve kolay hale getirdiğini düşündüğü yeni bir yöntem geliştirdi. Bu yöntemin Internet hizmeti verenler tarafından benimsenmesi ve yaygın olarak kullanılması tarayıcı programların bu biçimi tanımasını, bu da firmanın yani ses nakil yönteminin gerektirdiği plug - in programcıklarının etkin şekilde dağıtmasına bağlıdır. Kimi zaman bir yöntem o kadar beğenilir ve Internet hizmeti verenler tarafından tutulur ki, plug - in, tarayıcı kullananların satın almak isteyecekleri bir program haline gelir. Çoğu zaman, tarayıcı için gerekli plug - in kullanıcılara ücretsiz ulaştırılırken, yeni yöntemi kullanarak Internet alanında sundukları içeriği daha etkin hale getirmek için gerekli oluşturma programı para ile satılır. Bunun bir örneği Internet’ te gerçek zamanlı ses aktarmakta kullanılan RealAudio ses kayıt ve saklama yöntemidir. Firma, ses dosyalarını bu yöntemle sıkıştırıp hızlı şekilde ulaştırmak isteyenlere kodlama ve bunu Servere yerleştirerek, isteyen tarayıcıya aktaracak programı satarken kendi kullanıcılarına RealAudio dosyalarını okuyarak, bilgisayarın ses kartını ve hoparlörünü kullanarak bu dosyayı sese çevirecek ek birimi ücretsiz dağıtmaktadır.
Web tasarımcısı, özellikle ses, video ve diğer grafik unsurları Server’ dan müşteriye aktarılmasında ne gibi yöntemler olduğunu ve gelişmeleri izlemek zorundadır. HTML sayfanıza bir ses unsuru koymaya karar verdiğiniz zaman NN veya IE kullanan bir kişinin bunu bilgisayarında dinleyip dinleyemeyeceğini de hesaba katmak zorundasınız (1).